We hebben er in ons leven allemaal mee te maken gehad: Windows. Maar heb je weleens stil gestaan bij het ontstaan van dit besturingssysteem? Misschien heb jij ook nog wel met de eerste versies gewerkt. Computer!Totaal blikt terug op het verleden, bekijkt de huidige stand van zaken en probeert voorzichtig een kijkje in de toekomst te nemen.
Wie kent de allereerste versie van Windows nog? 31 jaar geleden zag dit – voor zijn tijd – geavanceerde grafische besturingssysteem het daglicht. Het was voor de eerste keer in de computergeschiedenis mogelijk om meerdere programma’s te integreren in een enkele gebruikersomgeving. Voor die tijd was het besturingssysteem MS-DOS – of zijn tegenhanger DR-DOS van concurrent Digital Research – de enige manier om een programma te draaien, maar dat kon alleen met één programma tegelijkertijd. Sprake van een multivenster-gebruikersinterface en multitasking was er nog helemaal niet. Daar bracht Windows 1.0 enigszins verandering in.
De toetscombinatie Alt+Tab die we nu zo waardevol en vanzelfsprekend achten, werd toen voor het eerst geïntroduceerd. Gebruikers konden op die manier makkelijk van het ene programmavenster naar het andere springen. Pictogrammen en een minimaal bureaublad deden eveneens hun intrede, en eigenlijk is er in die dertig jaar bijna niets veranderd aan deze basale opzet. Alhoewel: een van de grote beperkingen die Windows toentertijd had, was dat programmavensters elkaar niet konden overlappen. Konden is overigens een groot woord, want hoewel dat technisch en grafisch gezien wel mogelijk was, was er een andere reden dat het niet in Windows aanwezig was: Apple had patent op deze functionaliteit voor zijn eigen besturingssysteem Mac OS System voor de Macintosh in 1984.
Dit is in 30 jaar níet veranderd
Hoewel er natuurlijk veel veranderd is, zijn er ook onderdelen niet of nauwelijks gewijzigd. Een kort overzicht van onderdelen en programma’s die je nu nog steeds in Windows aantreft.
- Solitaire (nu als onderdeel van de Solitair Collection)
- Configuratiescherm (control.exe)
- Kalender, nu Agenda
- Kladblok (notepad.exe)
- Klok, een grafische klok met wijzers, nu uitgebreid met alarm en wereldklokken
- Paintbrush, later hernoemd naar Paint (paint.exe)
- Rekenmachine (calc.exe)
- Write, later hernoemd naar Wordpad, naam van executable ongewijzigd (write.exe)
- Register-editor (regedit.exe)
Vooruitgang
Met de komst van Windows 3.0 vijf jaar later – Windows 2.0 was eigenlijk maar een kleine verbetering ten opzichte van de eerste versie – veranderde er veel. Het besturingssysteem werd massaal geaccepteerd. Windows 3.0 bood serieuze toepassingen, zoals ontwerpen en desktoppublishing (DTP), iets dat in de eerdere versies nauwelijks mogelijk was. Tegelijkertijd werd ook de hardware steeds beter en vooral sneller, en personal computers werden enigszins betaalbaar. Ook was het voor het eerst mogelijk om 256 kleuren te gebruiken in het systeem, in Windows 2.0 was dit beperkt tot slechts 16 kleuren. In 1992 verscheen Windows 3.1, die als eenvoudige upgrade over Windows 3.0 kon worden geïnstalleerd. Die update was niet gratis en bovendien – terugkijkend – omslachtig: door middel van diskettes kon je het besturingssysteem upgraden. Updaten via internet was er toen nog niet bij.
Windows 3.1 NT
Terwijl Microsoft Windows 3.1 uitbracht, was het bedrijf achter gesloten deuren bezig met een krachtigere versie: Windows 3.1 NT. De letters NT stonden voor New Technology en omvatte de manier waarop het besturingssysteem omging met het geheugen en de adressering daarvan. Maar de grootste zichtbare vooruitgang voor gebruikers was dat Windows 3.1 NT niet meer als besturingssysteem bovenop MS-DOS draaide, maar dat dit een zelfstandig besturingssysteem was. En net als nu nog steeds het geval is, kon je MS-DOS nog wel gebruiken, maar dan vanuit een apart te openen venster. Veel oudere MS-DOS-programma’s konden hier echter minder goed mee overweg. Windows 3.1 NT zag in 1993 het daglicht, en in datzelfde jaar verscheen ook Windows 3.11 for Workgroups. Deze versie beschikte over een (beperkte) netwerkfunctionaliteit, later kwam daar volledige ondersteuning voor door middel van een add-on, waarin het TCP/IP-protocol en Winsock waren opgenomen. Mede door deze extra functionaliteit werd Windows 3.11 for Workgroups ook geaccepteerd en toegepast in het bedrijfsleven.
Windows 3.1 laat de boel crashen
In 2015 kwam in het nieuws dat de Franse luchthaven Paris Orly compleet moest sluiten door een crash in het toegepaste computersysteem DECOR. Het gehele systeem bleek samen te hangen uit verschillende computers met evenzoveel verschillende besturingssystemen, variërend van Unix tot Windows XP en zelfs Windows 3.1. De systemen waren allemaal tussen de tien en twintig jaar oud. Dat was zelfs voor Microsoft te retro: het bedrijf stopte de volledige ondersteuning op Windows 3.1 al (of pas) officieel in 2001.
1995
Een belangrijk jaar voor Microsoft, het jaartal verklapt ook al een beetje wat er zo belangrijk was: Windows 95. Dat was de grootste (visuele en technische) verandering voor het besturingssysteem in jaren. Windows 95 kwam met een startmenu en -knop, een opgeruimd bureaublad en een volwaardig bestandsbeheerprogramma in de vorm van Windows Verkenner. Voor veel gebruikers was de overstap van de redelijk voorgevormde vensters en interface naar een zelf aan te passen omgeving wennen. Deze nieuwe versie van het besturingssysteem bracht ook veel belangrijke vernieuwingen met zich mee, zaken die we nu eigenlijk voor lief nemen. Bijvoorbeeld het gebruik van lange(re) bestandsnamen (255 tekens in plaats van de standaard 8.3-notering), de internetbrowser Internet Explorer en de Plug-and-play-functie, waarmee je – doorgaans – gemakkelijk een apparaat op je computer kon aansluiten.
Een stap vooruit … een stapje terug
Vanaf Windows 95 was het zo’n beetje duidelijk waar Microsoft naartoe ging met het besturingssysteem. Aan de basis van het OS is sindsdien eigenlijk weinig concreet veranderd. Het startmenu, de verkenner, de taakbalk, het systeemvak … allemaal zaken die we nog steeds in het besturingssysteem zien. Natuurlijk veranderde er op de achtergrond wel veel. Zo werd de manier waarop hardware werd aangestuurd veranderd, en konden grotere schijfstations worden aangesproken. Ook kwam er ondersteuning voor cd’s en later dvd’s.
Toch ging elke wijziging aan het besturingssysteem niet altijd gepaard met succes. Microsoft leek ineens met ieder opvolgende versie van Windows iets fout te doen, wat juist bij de vorige versie goed werkte. Zo waren Windows 95 en 98 in de basis goed. Toen kwam Windows Millennium Edition (ME) uit en staken allerlei problemen de kop op: vastlopers, blauwe schermen, problemen met hardware enzovoort.
Na Millennium Edition verscheen in 2001 Windows XP – tot dusver Microsofts populairste besturingssysteem. Dat was in veel opzichten een stabiel besturingssysteem. Hoewel er met sommige updates toch veel problemen werden veroorzaakt, werden deze fouten vaak met een volgende update weer opgelost. Tot zover ging alles weer goed … totdat Microsoft in 2007 – na de langste pauze tussen twee Windows-versies – Windows Vista uitbracht. In de basis was het een goed besturingssysteem, maar ook hier liepen gebruikers tegen problemen aan. Zo waren de systeemeisen behoorlijk opgeschroefd, waardoor het systeem niet prettig werkte op computers waarop Windows XP probleemloos draaide en startte het systeem veel langzamer op. Bovendien was er minder ondersteuning voor oudere hardware en lieten fabrikanten het afweten om goede stuurprogramma’s voor het OS te ontwikkelen. Hierdoor is Vista uiteindelijk geen groot succes geworden. Sterker nog: Microsoft heeft de ondersteuning voor dit besturingssysteem relatief snel gestopt.
Windows 7 borduurde voort op de techniek die in Windows Vista werd toegepast, zij het met veel meer succes. Toen Windows 8 als opvolger verscheen, vielen gebruikers vooral over de nieuwe interface, die in hun ogen alleen bestond uit grote en onhandige tegels. In 2014 veranderde Microsoft zijn inzicht weer een beetje, en kwam het bedrijf met Windows 10 op de proppen … en daar zullen we het de komende jaren mee gaan doen.
10 keer beter
Met Windows 10 heeft Microsoft de basis gelegd voor Windows voor de komende jaren. Natuurlijk: het besturingssysteem is nog verre van perfect, maar de basis zoals Windows 10 nu is, zal blijven. Het is duidelijk dat Microsoft een nieuwe weg is ingeslagen met de manier waarop het besturingssysteem up-to-date wordt gehouden. Bij de vorige versies van Windows werd er nog minimaal eens per maand een aantal bugs in één keer opgelost, waarbij het besturingssysteem via Windows Update werd gepatcht. Er werden per fix enkele updates geïnstalleerd, waarbij de gebruiker de keuze kreeg of hij ze wel of niet wilde installeren.
In Windows 10 kan dat niet meer, want alle updates verlopen nagenoeg automatisch. De gebruiker kan bepaalde (beveiligings)updates niet uitstellen. Dat geldt ook voor normale functionele updates voor het besturingssysteem, zoals verbeteringen of nieuwe functies. Daar tegenover staat weer dat Windows 10 ook veel minder vaak opnieuw hoeft te worden opgestart bij een update, die worden namelijk ‘on the fly’ toegepast. Alleen als Microsoft een heel grote update uitbrengt die een grotere impact heeft op Windows 10, heb je als gebruiker enige invloed op het tijdstip wanneer deze wordt geïnstalleerd. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de grootste Windows 10-update tot-nu-toe: de Jubileumupdate (Anniversary Update). In zo’n geval ontkom je niet aan een herstart van de pc om de update succesvol te laten voltooien.
Software as a Service
Het klinkt misschien wat abstract, de term Software as a Service, zeker als het een besturingssysteem betreft. Deze term wordt namelijk vooral gebruikt bij online diensten, waarbij de software die bijvoorbeeld binnen een clouddienst nodig is voor het opslaan van bestanden, continu wordt bijgewerkt op het moment dat het nodig is. Zonder dat de gebruiker daar last van ondervindt. Dat is wat Microsoft met Windows 10 ook probeert te doen, al noemt het het zelf liever Windows as a Service. Het besturingssysteem zoals het nu is wordt regelmatig geüpgraded en voorzien van de laatste beveiligingsupdates, maar de basis van het systeem blijft hetzelfde – af en toe uitgebreid met nieuwe functies. Windows 10 blijft dus in zijn huidige vorm bestaan, maar of die toevoeging ‘10’ ook blijft, is nog maar de vraag … Microsofts directe concurrent Apple heeft onlangs ook zijn Romeinse Tien-aanduiding X uit de naam verwijderd (van Mac OS X naar macOS).
Nabije toekomst
In maart van 2017 kunnen we de eerstvolgende grote update voor Windows 10 verwachten. Deze Redstone 2-update (de Anniversary Update was Redstone 1) zal wederom ingrijpende wijzigingen aan Windows toevoegen. Er is nog maar mondjesmaat bekend wat er allemaal nieuw zal zijn. Volgens verschillende bronnen zou de spraak/zoekassistent Cortana flink op de schop gaan en nog beter in Windows geïntegreerd worden. Ook zijn er geruchten dat Microsoft Office een veel prominentere plek zal innemen in het besturingssysteem. Een speciale zogeheten Office Hub zal dienen als extra startmenu, van waaruit het mogelijk wordt om direct bestanden te delen, openen en downloaden, in combinatie met de clouddienst OneDrive. Tegelijkertijd werkt Microsoft aan een update voor de mobiele Windows-versie, Windows 10 Mobile, en zullen veel functies uiteindelijk in beide Windows-versies terecht komen.
Windows over 25 jaar
We kunnen niet in een glazen bol kijken, maar voorspellen op basis van wat we nu zien is wat makkelijker.
De manier waarop Windows 10 in de toekomst zal worden bijgewerkt via updates, gaat veranderen. Updates worden compacter, waardoor het besturingssysteem sneller wordt geüpdatet, omdat er minder gegevens hoeven te worden binnengehaald. Hiermee gaat de bureaubladversie van Windows 10 op dezelfde manier werken als de mobiele versie van het besturingssysteem, waar nu al kleinere updates worden uitgerold. Er zal ook steeds meer integratie komen met de clouddiensten van Microsoft, zoals OneDrive en Office 365. Er komt al een speciale zogeheten Office Hub naast het startmenu, waarmee je snel al je Office-bestanden kunt openen. We verwachten dat Microsoft het gebruik van de cloudomgeving vanuit Windows 10 in de toekomst verder gaat uitrollen, of dat Windows 10 zelfs helemaal vanuit de cloud werkt.
Nog een ontwikkeling waarin Microsoft nu veel energie steekt, is de HoloLens: een virtualreality-headset die niet alleen bedoeld is voor het spelen van VR-games, maar ook voor serieuzere toepassingen zoals productontwerp, trainingen en simulaties. En hoewel je er zelf misschien niet veel van merkt, is Windows 10 ook helemaal klaar voor de HoloLens. Zo is het mogelijk om de browser Edge te gebruiken in combinatie met de VR-bril, waardoor je op internet kunt surfen door met je vingers in de lege ruimte te tikken en met gebaren te scrollen. De HoloLens is – voor wie dat nog niet weet – overigens een Windows 10-computer van zichzelf. Of de HoloLens ook aan gaat slaan in de thuisomgeving is nog de vraag, maar voor het bedrijfsleven of in de educatie zien we wel degelijk mogelijkheden. De volgende grote Windows 10-update die in maart verschijnt, biedt meer ondersteuning voor de HoloLens.
